შესავალი
ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო (ECHR) არის საერთაშორისო ორგანო, რომელიც ევროკავშირის საბჭოს წევრ სახელმწიფოებთან დაკავშირებული ადამიანის უფლებათა დარღვევების ფაქტების შესწავლისა და განხილვის საკვანძო ინსტიტუტია. მისი მიზანია პირების უფლებების დაცვა. ECHR-ში საჩივრის შეტანა მკაცრად რეგულირდება როგორც ფორმალური, ისე სამართლებრივი მოთხოვნებით, რაც აუცილებელია სასამართლოსგან სამართლიანი და ხარისხიანი რეაგირების მისაღებად.
საჩივრის შეტანის ფორმალური მოთხოვნები
საჩივრის ფორმა და შევსების წესები
ECHR-ში საჩივრის შეტანა ხდება სპეციალური ფორმით, რომელიც ხელმისაწვდომია სასამართლოს ოფიციალურ ვებგვერდზე. მნიშვნელოვანია, რომ აპლიკანტმა დაასახელოს თავისი პირადი მონაცემები, დაზარალებული მხარის იდენტიფიკაცია და ქვეყნის სახელწოდება, რომელსაც მიმართავს.
- საჩივრის ფორმა უნდა იყოს სრულად და ზუსტად შევსებული.
- არასაკმარისი ან არასწორი ფორმის შემთხვევაში საჩივარი შესაძლოა აღენიშნოს inadmissible, ანუ არაღიარებულად.
- აუცილებელია საჩივარში მოკლე და ცხადი გამოკვეთა, თუ რომელი უფლებების დარღვევაზეა საუბარი.
საჩივრის შინაარსი
საჩივარი უნდა მოიცავდეს:
- ფაქტობრივი და სამართლებრივი გარემოებებს, რაც ადამიანის უფლებების დარღვევას ეხება;
- ეროვნული სასამართლოების ბოლო გადაწყვეტილებების დეტალები;
- საჩივრის საფუძვლები, იმ უფლებების მითითებით, რომლებიც ითვლება რომ დარღვეული.
შესაბამისი დოკუმენტაციის წარმოდგენა
საჩივრის სარჩელთან ერთად აუცილებელია:
- ეროვნული სასამართლოებისა და ადმინისტრაციული ორგანოების გადაწყვეტილებების ასლები;
- შესაბამისი მტკიცებულებები და დოკუმენტები, რომლებსაც საჩივრის მხარე ეყრდნობა;
- დოკუმენტები უნდა იყოს ერთ-ერთ ოფიციალურ ენაზე (ინგლისური ან ფრანგული), საჭიროების შემთხვევაში პროფესიონალური თარგმნით.
დროის შეზღუდვები საჩივრის შეტანისთვის
ECHR-ში საჩივრის შეტანის ერთ-ერთი ყველაზე მკაცრი ფორმალური მოთხოვნა არის დროის შეზღუდვა.
- დროის ვადა დასაშვებია 4 თვე (Protocol No. 15-ის ამოქმედების შემდეგ) ეროვნული ბოლო სასამართლო გადაწყვეტილების მიღებიდან.
- თუ აღნიშნული ვადა დაირღვევა, საჩივარი ავტომატურად გამოცხადდება inadmissible და არ მიირებს სასამართლო.
ეს ვადა უზრუნველყოფს, რომ საქმეები განხილულ იქნას დროულად და ეროვნული დონე სრულად იქნას გამოყენებული გადაწყვეტილების მიღებამდე.
სხვა ფორმალური და პროცედურული მოთხოვნები
ანონიმურობა
- საჩივარი არ შეიძლება იყოს ანონიმური.
- თუ აპლიკანტი მიმართავს სასამართლოს და ითხოვს პირადი მონაცემების კონფიდენციალურობას, ამის საფუძველი უნდა იყოს გარკვეული სამართლიანი მიზეზები.
დუბლიკატი საჩივრები
- თუ საქმე უკვე განხილულია სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციის მიერ ან უკვე შეტანილია სხვა მსგავსი საჩივარი, ECHR შესაძლოა საქმის inadmissible გამოცხადებას მოახდენს.
ეროვნული სასამართლო სისტემის გამოყენების აუცილებლობა (Exhaustion of domestic remedies)
- ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო ზოგადად მხოლოდ მას შემდეგ განიხილავს საჩივარს, რაც აპლიკანტი გამოიყენებს ყველა ხელმისაწვდომ და ეფექტურ ეროვნულ სამართლებრივ საშუალებას თავისი უფლებების დასაცავად.
- ეს პრინციპი ხელს უწყობს სახელმწიფოსთვის საშუალებას მისცეს, თავად მოაგვაროს საქმე ადგილობრივ დონეზე.
საჩივრის არაღიარების (inadmissibility) ძირითადი საფუძვლები
საჩივარი შეიძლება არ იქნას მიღებული შემდეგი მიზეზების გამო:
- არ არის საკმარისი მტკიცებულებები ადამიანის უფლებების დარღვევის დასადასტურებლად;
- დროის ლიმიტის დარღვევა;
- საჩივრის საკითხი არ არის საბოლოოდ განხილული ეროვნულ დონეზე;
- საქმე აღებული იქნა სხვა საერთაშორისო ორგანოს მიერ;
- საჩივარი აშკარად უსაფუძვლოა ან მანიპულაციური.
დასკვნა
ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოში საჩივრის შეტანა არ არის მარტივი პროცესი და ითხოვს ყველა ფორმალური და სამართლებრივი მოთხოვნის ზედმიწევნით შესრულებას. ამიტომ უმჯობესია საქმეს უძღვებოდეს გამოცდილი და კვალიფიციური იურისტები. იურიდიული კონსულტაციის მისაღებად დაგვიკავშირდით.
