საქართველოში ქონებაზე დაწესებული იურიდიული შეზღუდვები მნიშვნელოვანი როლს ასრულებს როგორც კერძო, ისე სახელმწიფო ინტერესების დაცვაში. ამ კონტექსტში განსაკუთრებით უნდა გამოვარჩიოთ ორი სამართლებრივი მექანიზმი — ქონების დაყადაღება და საგადასახადო გირავნობა, რომლებიც ერთმანეთისგან არსებითად განსხვავდება მიზნებით, სამართლებრივი შედეგებითა და პროცედურებით.
რა არის ქონების დაყადაღება?
ქონების დაყადაღება არის სამართლებრივი ბერკეტი, რომელიც გამოიყენება დავის მიმდინარეობისას ქონების დაკავების მიზნით. სასამართლო ან აღსრულების ეროვნული ბიურო ქონებას ადებს ყადაღას იმ შემთხვევებში, როდესაც არსებობს საფუძვლიანი ეჭვი, რომ ქონება შეიძლება, გაასხვისონ ან სხვაგვარად განკარგონ იგი, რაც შეაფერხებს საბოლოო გადაწყვეტილების შესრულებას.
დაყადაღება შეიძლება გავრცელდეს როგორც უძრავ, ისე მოძრავ ქონებაზე (მაგალითად, ბინა, მიწის ნაკვეთი, ავტომობილი, საბანკო ანგარიში). მას შემდეგ, რაც ყადაღა რეგისტრირდება საჯარო რეესტრში ან შესაბამის მონაცემთა ბაზაში, მფლობელი ვეღარ ახორციელებს ქონებაზე საკუთრების უფლებას სრულად — ვერ გაყიდის, ვერ აჩუქებს და ვერც გააგირავებს მას.
რას ნიშნავს საგადასახადო გირავნობა?
საგადასახადო გირავნობა, რომელსაც ხშირად საგადასახადო იპოთეკას უწოდებენ, წარმოიშობა მაშინ, როცა გადამხდელი ფიზიკური ან იურიდიული პირი ვერ ასრულებს საგადასახადო ვალდებულებებს. ამ დროს, სახელმწიფოს სახელით მოქმედი შემოსავლების სამსახური უფლებამოსილია დაარეგისტრიროს გირავნობა გადამხდელის ქონებაზე — უძრავ ან მოძრავ ქონებაზე.
საგადასახადო გირავნობა რეესტრში რეგისტრაციისთანავე ქმნის შეზღუდვას: მფლობელი ვეღარ განახორციელებს ქონების თავისუფალ განკარგვას შემოსავლების სამსახურის წერილობითი თანხმობის გარეშე. ამავდროულად, თუ ქონება გასხვისდება, მისგან მიღებული თანხა პირველ რიგში მიმართება ბიუჯეტში გადასახადის დასაფარად.
მთავარი განსხვავებები დაყადაღებასა და საგადასახადო გირავნობას შორის
ინიციატორი სუბიექტი:
დაყადაღებას შეიძლება მიმართოს კრედიტორი, სასამართლო ან სახელმწიფო აღმასრულებელი;
საგადასახადო გირავნობა იყენებს მხოლოდ სახელმწიფო, კერძოდ, შემოსავლების სამსახური.
დანიშნულება:
ყადაღის მიზანია დავის დროებითი უზრუნველსაყოფად ქონების გაყინვა;
საგადასახადო გირავნობის მიზანია სახელმწიფოს ვალის ამოღების უპირატესობის უზრუნველყოფა.
სამართლებრივი შედეგი:
დაყადაღებისას მფლობელი ვერ განკარგავს ქონებას საერთოდ;
საგადასახადო გირავნობისას ქონება შეიძლება გაიყიდოს, მაგრამ მხოლოდ თანხმობით.
რეგისტრაციის ფორმა:
ორივე შემთხვევაში რეგისტრაცია საჯარო რეესტრშია სავალდებულო, რათა ჩანაწერი გახდეს საჯარო და სამართლებრივი შედეგის მომტანი.
რა უნდა იცოდეთ ყადაღისა და საგადასახადო გირავნობის შესახებ 2025 წელს?
გაყიდვის ან შეძენის დროს აუცილებლად გადაამოწმეთ ქონების სტატუსი – ის ხომ არ არის დაყადაღებული ან დატვირთული საგადასახადო გირავნობით.
მხოლოდ რეესტრის ამონაწერი არ არის საკმარისი — სასურველია გადაამოწმოთ ინფორმაცია აღსრულების ბიუროსა და შემოსავლების სამსახურის მონაცემთა ბაზებში.
დაუყოვნებლივ იმოქმედეთ საგადასახადო დავალიანების შემთხვევაში — შემოსავლების სამსახურთან შეთანხმება და ვალის გადახდა საშუალებას მოგცემთ თავიდან აიცილოთ ქონების გირავნობა.
ყადაღის გაუქმება შესაძლებელია სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან თუ დავა დასრულდა და აღარ არსებობს საჭიროება ქონების უზრუნველყოფისთვის.
დასკვნა
ქონების დაყადაღება და საგადასახადო გირავნობა მფლობელობის შეზღუდვის სხვადასხვა ფორმებია, რომლებიც განსხვავებულ სამართლებრივ ინტერესებს ემსახურება. დაყადაღება უფრო ფართო სპექტრს მოიცავს და დროებითი ხასიათისაა, ხოლო საგადასახადო გირავნობა მიზნად ისახავს სახელმწიფო ბიუჯეტის დაცვას და ხშირად მოქმედებს მანამ, სანამ საგადასახადო ვალი სრულად არ დაიფარება.
თუ თქვენი ქონება მოხვდა ამ შეზღუდვებში — მოგვმართეთ დროული რეაგირებისთვის.
